سونوگرافی داپلر
سونوگرافی کالر داپلر یا همان سونوگرافی داپلر رنگی (Color Doppler or color flow Doppler) در واقع روش استاندارد برای بررسی عروق خونی است.
اساس داپلر بر پایه فرکانس صوتی است که از یک منبع ساطع‌شده و به‌طرف مبدل آمده یا از آن دور می‌شود.
درواقع در سونوگرافی کالر داپلر طول‌موج مشخصی به رگ تابیده می‌شود; و بر اساس سرعت و مسیر حرکت گلبول‌های قرمز در رگ‌ها، سرعت برگشت امواج به دستگاه متغیر است.
زمانی که این امواج فراصوت به دستگاه برمی‌گردند تصاویر رنگی روی مانیتور ثبت می‌شود.
امواجی که به مبدل نزدیک می‌شوند به رنگ قرمز و امواجی که از آن دور می‌شوند به رنگ آبی دیده می‌شوند.
سونوگرافی داپلر برای چیست؟
سونوگرافی کالر داپلر روشی بی‌خطر و غیرتهاجمی برای ارزیابی جریان خون در عروق است.
در سونوگرافی داپلر موارد زیر مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- بررسی عروق کاروتید,
- بررسی وریدهای اندام‌ها و لگن ازنظر وجود لخته
- بررسی شرایین کلیوی و عروق جنینی و جفتی و رحمی و تخمدانی
از آنجایی‌که بحث ما پیرامون مسائل بارداری هست به بررسی کالر داپلر عروق جنینی و جفتی و رحمی می‌پردازیم.
با این روش جریان خون دربند ناف، عروق مغز جنین و رحم مادر بررسی می‌شود.
و بر اساس آن می‌توان میزان اکسیژن و مواد مغذی را که در اختیار جنین قرار می‌گیرد متوجه شد.
اختلالات عروقی جفتی یا رححمی
در مواردی که به دلیل اختلالات عروقی جفتی یا رحمی، اکسیژن کمتری به جنین می‌رسد،
خون جنین اسیدی شده و با پیشرفت این فرایند درنهایت ایست قلبی و مرگ جنین رخ می‌دهد.
لذا با انجام سونوگرافی کالر داپلر و تشخیص به‌موقع این اختلالات می‌توان از ایجاد عوارض بارداری و مرگ جنین جلوگیری کرد.
بنابراین همان‌طور که گفته شد اساس سونوگرافی داپلر بر پایه امواج فراصوت است; لذا خطری برای مادر و جنین به همراه نخواهد داشت.
با این‌حال توصیه می‌شود که سونوگرافی کالرداپلر فقط در مواقعی که ضروری است انجام شود; و حداقل زمان ممکن برای انجام آن صرف گردد.
سونوگرافی کالر داپلر هم به‌صورت واژینال و هم به‌صورت شکمی قابل انجام است; ولیکن اغلب مواقع انجام آن به طریقه شکمی صورت می‌گیرد و برای انجام آن نیاز به آمادگی خاصی نیست
سونوگرافی داپلر از هفته چند بارداری انجام می‌شود؟
طبق پروتکل، در بارداری‌های پرخطر و احتمال کاهش رشد جنین از ٢٦ هفتگی سونوگرافی کالر داپلر انجام می‌شود.
در بارداری‌هایی باسابقه ناسازگاری گروه‌های خونی و وجود انتی بادی در خون مادر، کم‌خونی احتمالی جنین با سونوگرافی کالر داپلر از١٦- ١٨ هفتگی بررسی می‌شود.
در زمان سونوگرافی NT برای بررسی جریان خون ورید داکتوس و بررسی مقاومت عروق رحمی جهت پیش‌بینی ایجاد فشارخون در طی بارداری، سونوگرافی کالر داپلر انجام می‌شود ولیکن در این سن بارداری باید زمان انجام سونوگرافی داپلر را به حداقل رساند و ترجیحاً طی ۱۰ دقیقه آنرا انجام داد
سونوگرافی کالر داپلر در چه مواردی باید درخواست شود؟
- کاهش رشد جنین
- بیماری‌های عروقی مادر مانند فشارخون و دیابت و لوپوس
- ناسازگاری گروه‌های خونی
- بررسی کم‌خونی جنین
- بارداری‌های دوقلویی و چند قلویی
- -اختلالات حجم مایع امنیوتیک
- تشخیص چسبندگی جفت
- بررسی ساختار قلب و عروق جنین
- بررسی مقاومت عروق رحمی در سونوگرافی سه ماهه اول و دوم
- بررسی جریان خون در توده‌های لگنی و بررسی بارداری خارج رحمی و پیچ‌خوردگی تخمدان
بررسی تعداد عروق بند ناف
در حالت نرمال بند ناف به‌صورت سه رگی (دو شریان و یک ورید) در جنین دیده می‌شود; ولی در ١ مورد از ٢٠٠بارداری یکی از شرایین بند ناف تشکیل نشده یا تحلیل می‌رود; و بند ناف به‌صورت دو رگ (یک شریان و یک ورید) رویت می‌گردد.
در این موارد باید جنین ازنظر سایر آنومالی‌های همراه مانند مشکلات قلبی، کلیوی و گوارشی بررسی شود; و در صورت همراهی با سایر آنومالی‌ها،بررسی کروموزومی جنین با امنیوسنتز لازم است
علاوه بر آن پایش رشد جنین به‌صورت سریال توصیه می‌گردد زیرا در این جنین‌ها احتمال بروز کاهش رشد، بیشتر می‌باشد.
تشخیص چسبندگی غیرطبیعی جفت
تشخیص چسبندگی غیرطبیعی جفت به رحم یکی دیگر از مواردی است که با سونوگرافی کالر داپلر قابل‌تشخیص است.
در این موارد فضاهای عروقی متعدد در داخل جفت و عروق فراوان در حدفاصل بین جفت و رحم مشاهده می‌شود.. علاوه بر آن فضای نرمال پشت جفت از بین می‌رود. درنهایت دست‌اندازی پرزهای جفتی به داخل رحم با دیدن همان فضاهای عروقی متعدد و عروق پل زننده در ضخامت جفت،مطرح کننده چسبندگی غیرطبیعی جفت به رحم می‌باشد.
کاهش رشد جنین یکی از مواردی است که به‌طور شایع از سونوگرافی کالر داپلر برای تصمیم‌گیری در مورد سیر بارداری استفاده می‌شود.
در این مورد شریان نافی و شریان مغزی جنین و شریان رحمی مادر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
علاوه بر آن گاهی موارد بررسی داپلر وریدهای جنین شامل شامل ورید داکتوس و ورید نافی نیز نیاز است.
شریان نافی و بررسی داپلر شرسان مغزی
شریان نافی درواقع نشان‌دهنده وضعیت عروق بستر جفت می‌باشد و در حالت نرمال جریان خون با مقاومت پایینی دارد. اگر به دلیل بیماری‌های عروقی مادر مانند فشارخون بالا و دیابت بستر نرمال عروقی جفت از بین برود; مقاومت شریان نافی بالا رفته و اکسیژن‌رسانی به جنین مختل می‌شود.
هرچقدر مقاومت شریان نافی بالاتر رود به‌تدریج باعث کم شدن جریان خون دیاستول در آن و درنهایت منجر به از بین رفتن جریان خون دیاستول (absent) و سپس معکوس شدن (reverse) آن می‌شود که در این موارد خون‌رسانی به جنین شدیداً کاهش میبابد.
زمانی‌که مقاومت شریان نافی افزایش می‌یابد نیاز به بررسی داپلر شریان مغزی جنین می‌باشد.
شرایین رحمی دو طرف مادر خون را به رحم منتقل می‌کنند و داپلر آن نشان‌دهنده میزان خون‌رسانی است.
در حالت نرمال مقاومت شرایین رحمی پایین است; تا خون‌رسانی کامل به جفت و جنین صورت گیرد.
در مواردی که مقاومت شریان رحمی بالا می‌رود یا تنگی در شریان رحمی به‌صورت ناچینگ دیده می‌شود.
احتمال بروز عوارض بارداری مانند فشارخون، کاهش رشد،کاهش حجم مایع آمنیوتیک و زایمان زودرس افزایش می‌یابد. بنابراین یکی از روش‌هایی که با استفاده از آن می‌توان ایجاد عوارض بارداری را پیش‌بینی و پیشگویی کرد، سنجش مقاومت شرایین رحمی با استفاده از سونوگرافی کالر داپلر می‌باشد. به همین منظور توصیه به انجام داپلر شرایین رحمی در حین انجام سونوگرافی NT می‌شود تا در صورت بالا بودن مقاومت شریان‌ها (بالا بودن PI آنها) جهت جلوگیری از ایجاد عوارض بارداری، آسپرین شروع شود.
شاخص ضربان شریانی
در بررسی شریان مغزی جنین از شریان مغزی میانی استفاده می‌شود که حدود ۸۰% جریان خون مغز جنین را شامل می‌گردد.
در حالت طبیعی عروق مغزی جنین جریان خون با مقاومت بالایی دارد.
اما زمانی که اکسیژن‌رسانی به جنین کم می‌شود برای این‌که خون کافی به مغز جنین برسد سیستم دفاعی بدن مقاومت عروق مغزی را کاهش می‌دهد; و به‌اصطلاح شاخص ضربان شریانی یا همان PI شریان مغزی میانی کاهش می‌یابد و این کاهش PI در جنین‌های دچار کاهش رشد اهمیت دارد.
داپلر وریدهای جنینی در آخرین مرحله مختل می‌گردد.
درصورتی‌که اختلال در داپلر وریدی مشاهده گردد مرگ قریب‌الوقوع جنین قابل پیش‌بینی می‌باشد.
اختلال خون‌رسانی جنین بر اساس سن بارداری
در سونوگرافی کالر داپلر از دو شاخص، شاخص مقاومتی (RI) و شاخص ضربان شریانی (PI) برای تفسیر استفاده می‌شود.
در حالت نرمال در شریان نافی و شرایین رحمی مادر این شاخص‌ها پایین و در شریان مغزی میانی جنین این شاخص‌ها بالا می‌باشد.
حال در صورتی که این شاخص‌ها در شریان نافی بالای منحنی ۹۵ درصد برای سن بارداری و در شریان مغزی زیر منحنی ۵ درصد اندازه‌گیری شود مطرح کننده اختلال خون‌رسانی جنین است و بر اساس هفته بارداری و سایر فاکتورهای مادری و تست‌های سلامت جنین تصمیم‌گیری خواهد شد.
درصد این شاخص‌ها برحسب سن بارداری و بر اساس جداول مربوطه سنجیده می‌شود.
بنابراین همان‌طوری که ملاحظه می‌کنید با استفاده از این روش بی خطر که توسط فرد متبحر انجام و تفسیر گردد، اطلاعات زیادی در مورد سیستم گردش خون جنین به‌دست می‌آید که بر اساس آنها می‌توان در مورد ختم یا ادامه بارداری تصمیم‌گیری کرد.
دکتر شیرین ترابی – سونوگرافی داپلر
دکتر شیرین ترابی متخصص زنان و زایمان برای شما دوستان توراهی در باره‌ی سونوگرافی داپلر توضیح می‌دهد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.